"Europa heeft Afrika net zo hard nodig als andersom." Met deze zin in zijn openingstoespraak vatte de Ghanese president John Kufuor (voorzitter van de Afrikaanse Unie) de reden van de EU-Afrika top in Lissabon bondig samen. De top, die vier jaar vertraging opliep door de kwestie Mugabe, duldde nu geen uitstel meer, vanwege de snelle economische groei in Afrika en de opmars van China op het donkere continent. Vandaar dat staatshoofden, regeringsleiders en ministers uit 77 Europese en Afrikaanse landen dit weekend bijeen zijn in Lissabon. Het is een waar circus, met honderden delegatieleden en meer dan 1500 journalisten en cameramensen, die over elkaar heen buitelen om vooral een mooi shot van Robert Mugabe te maken. De BBC heeft zelfs een aparte cameraploeg, die niet van de zijde van Mugabe wijkt.
Balkenende Premier Balkenende heeft in een toespraak achter gesloten deuren kritisch uitgehaald naar Mugabe. "Als je ziet wat er met de economie is gebeurd, het geweld dat in Zimbabwe plaatsvindt, dan is dat land hard achteruit gehold..." "Het zou beter zijn geweest als Mugabe niet op deze top aanwezig was geweest. Maar dat hij er wel is, heeft één voordeel: we konden hem nu rechtstreeks aanspreken op de mensenrechtenschendingen in zijn land", zei de premier na afloop van zijn toespraak. Of Mugabe onder de indruk was van deze woorden, kon Balkenende niet van zijn gezicht opmaken. “Hij heeft gewoon zitten luisteren. Ik heb niets gemerkt van een bepaalde reactie." Doodgezwegen Toch lijkt de verwachting dat de controverse rond Mugabe de top gijzelt, ongegrond. De kritische noten van Balkenende en van de Duitse Bondskanselier Merkel ("de situatie in Zimbabwe is slecht voor het imago van Afrika") ten spijt, staan de mensenrechtenschendingen in Zimbabwe niet officieel op de agenda van deze EU-Afrika-top. Waar de Afrikaanse sprekers wél één voor één aan herinneren is juist het besmette verleden van Europa in Afrika: "We mogen nooit de slavernij, het kolonialisme, de apartheid en de genocide in Rwanda vergeten..." Omslaan "We moeten de bladzijde omslaan, maar mogen hem niet verscheuren”, zei Alpha Oumar Konare, voorzitter van de Afrikaanse Commissie. Europa heeft nog steeds wat goed te maken in Afrika, lijkt de teneur aan Afrikaanse zijde. Ook de Libische leider Khadaffi had het er in Lissabon over: hij eist zelfs herstelbetalingen van Europa. De nieuwe relatie tussen Afrika en Europa, die deze top moet markeren, staat in het teken van het woord gelijkheid. Gelijkwaardige samenwerking zonder dat oud-kolonisator Europa, de grootste gever van ontwikkelingshulp aan Afrika, de baas blijft spelen. De belangrijkste terreinen van deze ‘nieuwe’ samenwerking zijn: Migratie. Door strengere controles op zee en met tijdelijke werkvergunningen, zoals een blue card, hopen de leiders te voorkomen dat nog meer illegale Afrikaanse migranten op zee verdrinken; Vrede en Veiligheid. De EU belooft meer te helpen om oorlogen in Darfur, Tsjaad, Congo en Somalië te bestrijden. Een loze belofte tot nu toe, want de EU kan nog niet eens helicopters vinden voor een eigen vredesmissie in Tsjaad. En de Sudanese president El Bashir wordt op deze EU-Afrika-top nauwelijks bekritiseerd om de massamoorden in Darfur; Klimaat. Afrika zal steeds vaker worden getroffen door droogtes en overstromingen; de EU en Afrika zullen daarom intensief samenwerken om deze rampen te bestrijden. Bijvoorbeeld met plannen voor een groene zone van bomen en waterreservoirs rond de Sahel; Handelsakkoorden tussen de EU en Afrikaanse landen; de Economic Partnership Agreements. Een heet hangijzer, want Afrikaanse landen vrezen niet te kunnen concurreren met Europese produkten als de importheffingen worden opgeheven. Afrika wil daarom uitstel van deze zogeheten Epa’s, die van de Wereldhandelsorganisatie eigenlijk al op 1 januari moeten worden gesloten Lastige thema’s dus, die op deze top in Lissabon zullen uitmonden in een ‘Strategisch Partnerschap’, maar in niet concrete afspraken. En al zeker niet in een snelle verlichting van het lijden van de mensen in Zimbabwe en Darfur. Wat overblijft is een ongekende megashow van regeringsleiders, een flink vertoon van groeiend Afrikaans zelfbewustzijn en een toenemend besef in Europa dat Afrika niet langer haar exclusieve jachtterrein is. |